SEMINA YA WAANDISHI WA HABARI ZA UCHAGUZI ZANZIBAR

Mada: Misingi Mikuu ya Uandishi wa Habari za Uchaguzi   na Utambuzi wa viashiria vya  uvunjifu wa amani                  
    

Imetayarishwa na kuwasilishwa na:                                                    

Rashid Omar Kombo,

Chuo cha UandishiwaHabari,

Zanzibar. (ZJMMC)

MA.ED.PL.ECNU- China

PGD-SW- ISW – Dar-es-Salaam

ADJ. SJMC –UDSM- Dar-es-Salaam

MISINGI MIKUU YA UANDISHI WA HABARI ZA UCHAGUZI NA UTAMBUZI WA VIASHIRIA VYA UVUNJIFU WA AMANI

UTANGULIZI

Ujenzi wa demokrasia ya kweli kupitia mfumo wa uchaguzi wa vyama vingi   unahitaji kwa kiasi kikubwa mchango wa wadau mbalimbali,vikiwemo vyombo vya habari makini vinavyoweza kuisaidia jamii kuchagua viongozi wanaofaa na wanaomudu kuchapuza kasi ya maendeleo wanayoyahitaji.

Ni kwa msingi huo wa mchango na wajibu vilionao vyombo vya habari na ndio maana hivi sasa duniani kote hasa kwenye mfumo wa utawala bora (good governance system)hali hiyo inakubalika, na vyombo hivi vinapewa nafasi kuwa na wajibu mkubwa katika kushajiisha kasi ya maendeleo na vinaelezwa kwamba ni muhimili wa nne wa dola usio rasmi ukiacha ule wa Serikali, Bunge na Mahakama.

Kidemokrasi na utawala bora,vyombo hivi vya dola kila kimoja vinatakiwa kufanya kazi zake bila kuingiliwa na chombo chengine, lakini chombo kimoja kinapovuka mipaka ya wajibu wake hakuna kosa kwa chombo chengine kueleza bayana hali iliyotokea hata ikiwa ni kwa njia ya kukosoa moja kwa moja ama vyenginevyo.

Ndio maana masuala ya uhuru wa habari yameelezwa katika Kifungu cha 18 cha Katiba ya Zanzibar na pia kifungu cha 19 cha Azimio la Umoja wa Mataifa la Haki za Binadamu la mwaka 1946.

Vifungu hivi vyote vinazungumzia haki ya kupata na kutoa habari kama ni miongoni mwa haki za binadamu ambapo kukosekana kwake ni kuvunjwa kwa haki hizo kama sehemu binadamu anazostahiki kuzipata wakati wote.

Hivyo basi, mada hii inalenga kuchokoza mawazo ya washiriki na itajikita katika maeneo sita muhimu ambayo ni maana ya vyombo vya habari kwa muhtasari, dhima na wajibu wa vyombo hivyo kwa jamii, misingi muhimu ya vyombo vya habari katika kuandika habari za uchaguzi na  mambo muhimu kwa vyombo vya habari kuzingatia katika masuala ya habari za uchaguzi na baadaye nitaelezea kiini cha mada hii yaaniviashiria vya uvunjifu wa amani wakati wa uchaguzi, na baadaye tutamalizia uchokozi huu kwa mapendekezo na hitimisho la mada.

MAANA YA VYOMBO VYA HABARI

Vyombo vya habari vinaweza kuwa na tafsiri tofauti, lakini msingi muhimu wa tafsiri hiyo ni uwezo wa kufanya mawasiliano kwa kufikisha taarifa, ujumbe ama kufanya mawasiliano kati ya mpelekaji na mpokeaji wa habari.Ujumbe utakapopelekwa na kupokelewa hapo unaweza kuita vyombo vya habari vimetumikakwa kuwa mawasiliano ya pande mbili yamefanyika na walengwa tena waliowengi zimewafikia kwa wakati mmoja.

Wapo pia wanaosema kwamba vyombo vya habari ni nyenzo inayotumika kufanya mawasiliano kwa jamii ya waliowengi (umma) kwa wakati mmoja. Vyombo hivi ni kama vile redio, televisheni na magazeti, majarida na hata mitandao.

Lakini pia zipo aina mpya za vyombo vya habari vya kijamii kama vile mitandao ya facebook, Twita, whatsapp na vyengine vya aina hiyo mbalimbali vinavyotumia mawasiliano ya Itaneti, simu na kadhalika.

Aidha, kiumiliki, vyombo vya habari vinaweza kuwa vya Serikali. Vyombo vya habari vya Serikali huendeshwa kupitia bajeti ya umma na vinafanya kazi zake chini ya Sera na Miongozo ya Serikali, na moja kazi ya lengo lake kuu ni kuitetea Sera na Mipango ya Serikali inayovimiliki.

Vyombo vya habari binafsi mara nyingi huwa ni vya kibiashara zaidi na pia sera zake zinalenga zaidi kuongeza faida kwa wamiliki kutokana na uzalishaji wenye tija, kwa kuzingatia sera za kibiashara zaidi na kutimiza lengo la kuanzishwa kwake yaani kupata faida tena ya haraka.

Na aina nyengine ni vile vya kijamii (community media) ambavyo zaidi vinafanyakazi kwa ajili ya kutoa elimu ya jumla katika eneo makhsusi ambapo vyombo hivyo vipo.  Bajeti ya uendeshaji wake hutegemea mchango wa wanajamii wenyewe, ruzuku na misaada kutoka taasisi mbalimbali ili kufanikisha malengo yaliyokusudiwa.

Aina zote za vyombo vya habari tulizoeleza hapo juu zinahitaji waandishi mahiri na wenye uelewa wa malengo halisi ya taasisi wanazozifanyia kazi ili kutimiza malengo yake.  Hata hivyo,kwa vile uchaguzi ni suala la Kitaifa linaloihusu jamii yote katika kufanikiwa kwake vyombo vyote vya habari vinahitaji uelewa mpana wa masuala mbalimbali yanayohusu uchaguzi na taratibu zake viwe vya Serikali, binafsi ama vya kijamii.

Kwa mfano; kuelewa sheria, maadili na taratibu za uchaguzi, kujua manifesto na miongozo mbalimbali ya vyama vya siasa kwenye uchaguzi, kufahamu michakato ya uchaguzi wa ndani ya vyama vya siasa, upeo wa waandishi kutambua na kuchambua sifa za wagombea mbalimbali kwa nafasi tofauti za uongozi na zaidi kuchambua na kutambua lipi jema na lipi baya yaani kusoma alama za nyakati,lakini kubwa zaidi vyombo vyote lazima kuzingatia maslahi ya waliowengi yaani umma.

Pia ni muhimu kwa wanahabari kuelewa mazingira ya eneo wanalolifanyia kazi ikiwemo utamaduni wa jamii husika, kusaidia jamii kwa kuielekeza katika mambo sahihi na yenye tija kwao na wala sio kuwapotosha. Hatua hiyo itasaidia kupatikana jamii yenye uelewa mpana (informed public) inayoweza kufanya maamuzi sahihi katika uchaguzi na kuondokana kuchagua viongozi kwa kuzingatia misingi ya vyama vyao tu kama inavyofanyika hivi sasa hapa Tanzania.

WAJIBU WA VYOMBO VYA HABARI NA MISINGI MIKUU YAUANDISHI

WA HABARI ZA UCHAGUZI

Uandishi wa habari ni taaluma iliyopo kwa kuihudumia jamii, hivyo basi inahitaji waandishi wanaofahamu vyema wajibu, misingi na mipaka ya majukumu yao ya kuitendaji na kitaaluma kwa kila siku.  Kwa ujumla, vyombo vya habari vina wajibu wa kuipasha habari nakuelimisha jamii juu ya masuala mbalimbali yanayotokea ndani na nje ya nchi. Pia vijawajibika kuikosoa na kuelekeza jamii pale haja ya kufanya hivyo inapotokea. Ni wao wanahabari wanaoweza kuisaidia jamii kwa kuamsha ari ya mijadala yenye tija ili jamii hiyo iweze kuwa na maamuzi sahihi pasipo kutumia tu hamasa na ushawishi wa wanasiasa hasa wanaolenga kupigania maslahi yao binafsi ama ya vyama vyao na wakausahau umma.

Aidha,wakati Taifa la Tanzania likielea katika uchaguzi, waandishi wa habari wanahitajika kubeba dhamana ya uwajibikaji boratena uliotukuka kwa kutenda haki na kuwa wazi sana katika shughuli zao za kila siku za kuipasha habari na kuelimisha jamii. Kwa ujumla, katika nyakati za uchaguzi hasa, vyombo vya habari vina majukumu na wajibu ufuatao kwa jamii:

Ø    K

uand  Katika habari za uchaguzi kwa uwazi na zilizotafitiwa kwa kina;   

Ø    Kuandika habari za uchaguzi kwa ukweli na zinazoakisi matukio yakweli yaliyopo katika kila hatua ya mchakato wa uchaguzi na athari yake katika jamii zaidi kuwepo sifa kwa waandishi ya kupima jema na baya kwa wakati wote wanapotekeleza majukumu yao;

Ø    

Kufuatilia taarifa za mara kwa mara zinazotolewa na taasisi na mamlaka mbali mbali zinazosimamia masuala ya uchaguzi;

Ø    Kuchambua na kuaandika sifa halisi za wagombea zinazoonsha uhalisia kwa uwezo wao;

Ø    Vyombo kuwa tayari na pia kufanyakazi ya kujitolea kwa maslahi ya umma

Ø    Kupinga aina yoyote ya ubaguzi baina ya jamii moja na nyengine ama  viongozi na wanaoongozwa.

Ø    Kutumia vyanzo vya  uhakika vya habari na kutoegemea upande wowote;

Ø    Kutoa nafasi sawa kwa wagombea wa nafasi mbali mbali za uchaguzi na vyama vyao;

Ø    Kuzifahamu kwa kina sheria na taratibu zote za uchaguzi ili kuandika taarifa zisizokua na utata;

Ø    Kujua dira za vyama na kwa kuaoanisha na mambo muhimu yanayohitajika kimaendeleo katika taifa sambamba na kuifahamu Mipango na Sera za vyama vinavyoshiriki katika uchaguzi sambamba na kupima uhalisia wa sera hizo kimantiki kama ni kweli ama kufikirika;

Ø    Kufahamu vyanzo vya mapato yanayotumika katika shughuli za uchaguzi kwa vyama na wagombea wa nafasi mbalimbali.

VIASHIRIA VYA UVUNJIFU WA AMANI WAKATI WA UCHAGUZI

Mtakubaliana namikwamba, suala la uchaguzi linahusisha wadau wengi na tofauti kabisa, lakini la muhimu katika uchaguzi wowote duniani ni kuhakikisha kuwa kila upande unaohusika katika uchaguzi hususan wananchi kupitia vyama vyao vya siasa vinapata haki yao katika mchakato mzima wa uchaguzi huo tena bila kubaguliwa ama kudhulumiwa. Kinachohitajika kuonekana kwa ujumla ni kuwepo kwa uchaguzi huru na wa haki (free and fair election) unaotokana na utekelezaji wa misingi ya utawala bora na suala hili lazima libaki kama utamaduni wa kawaida wa wanajamii yenyewe katika kuwapata viongozi wa ngazi mbalimbali kwa njia ya kura na hata uteuzi kupitia mamlaka za nchi.

Kuwepo dalili na viashiria vya kuleta wasiwasi wa kutotendewa haki ama kudhulumiwa na taasisi zinazosimamia uchaguzi ama mamlaka nyenginezo za nchiau zile zote zinazohusika kwa njia moja au nyengine katika kufanikisha uchaguzi, mara nyingi huwa ni chanzo cha uvunjifu wa amani.  Kwa vile mchakato wa uchaguzi unahusisha pande nyingi,viashiria vya uvunjifu wa amani unaoweza kuviona, kuvianisha ama kusababishwa na vyanzo vifuatavyo:

(a)       Wanasiasa wenyewe

Hawa ni wadau muhimu sana katika kufanikisha uchaguzi uliohuru na wahaki. Wanapaswa kuwaelimisha kizalendo wafuasi wao ili waelewe kwamba uchaguzi ni ushindani na kuna kushinda na kushindwa kama ilivyo michozo mengine ya aina mbalimbali ingawa wanapaswa kuwahamasisha wasipoteze nafasi kwa kutopuuza kushiriki katika kupiga kura lakini wanapaswa wawaase katika mambo yote yanayoashiria uvunjifu wa amani ya nchi kwa lugha nyengine watu wote lazima washiriki kulinda na kuhifadhi amani ya nchi .

Viashiria vya uvunjifu wa amani kupitia kwa wanasiasa huweza kujitokeza katika mambo yafuatayo:

§     Kutoa kauli ambazo zinaweza kuwachochea wananchi kufanya vitendo vya uvunjifu wa amani (hate speech) kama vile kuvamia maeneo au mali za serikali na watu binafsi kwa hasira;

§     Kufanya kampeni ambazo zinawapaka matope wagombea wa nafasi za uchaguzi wa vyama vyengine;

§     Kukiukwa kwa maadili na taratibu za uchaguzi kwa makusudi;

§     Kuandaa vikundi vya kuhamasisha fujo kwenye masuala mbali mbali ya uchaguzi kwa njia ya dhahiri ama kwa siri;

§     Kupanga mipango na hila za wizi wa kura na kuandaa mipango ya dhulma ya upigaji kura wa mtu mmoja zaidi ya mara moja;

§     Kuhitaji ushindi wa lazima.

(b)       Wananchi wa Kawaida

§     Uhuru wa kujieleza na haki ya kujikusanya (freedom of expression and right to associate). Kifungu cha 18 (1-2) cha Katiba ya Zanzibar ya mwaka 1984 kinatoa haki ya mtu kutafuta, kupokea na kutoahabari kupitia chombo chochote bila ya kujali mipaka ya nchi. Kwa kuzingatia msingi huo wa kisheria na kwa kuwa wananchi ni sehemu muhimu ya kufanikisha uchaguzi huru na wa haki na kwa kuzingatia haki za msingi za kibinadamu ni lazima haki hiyo ilindwe na wote na zaidi mamlaka za dola.Kufanya kinyume chake ni kiashiria tosha cha uvunjifu wa amani kwani kitazuka kisingizio cha wananchi kudai haki yao inayozuiliwa, kuporwa ama kupingwa na watu wengine kwa sababu zao binafsi, mitazamo ya kivyama au kutokujua.

§     Haki ya kupiga kura (right to vote).  Kwa mujibu wa Sheria ya Uchaguzi Nam.11 ya mwaka 1984, Ibara ya 7 (1) na Katiba ya Zanzibar zinatoa haki ya kila moja aliyetimiza miaka 18kuwa mpiga kura, lakini haki kwanza ni ya kuandikishwa kuwa mpiga kura. Hivyo ni wazi kuwa kila raia ana haki ya kupiga kura iwapo tu atatimiza masharti yaliyowekwa kisheria na tena sheria hizo zisiwe na mbinu za hila za kuwakandamiza wengine.  Hata hivyo, nchi nyingi za Afrika ikiwemo hapa kwetu wakati mwengine hujitokeza mazingira ambayo yanatia mashaka juu ya uhalali wa baadhi ya wananchi kunyimwa haki yao ya kupiga kura.  Jambo hili ambalo wakati mwengine huanzia katika hatua ya uandikishaji wa wapiga kura hasa kwa masheha, linazusha hasira kwa wananchi ambao wanaamini kuwa wananyimwahaki yao wanayostahiki kuwanayo.  Kuongezeka kwa vitendo kama hivi kunaashiria kuvunjika kwa amani kama ilivyotokezea mara kadhaa katika historia ya chaguzi za Zanzibar.

§     Haki ya kukosoa.  Wananchi wanapaswa kupewa haki ya kukosoa taasisi yoyote ma kiongozi inayoonekana kuelekea au kutokutenda haki.  Kuwabana wananchi na hivyo kukosa sehemu ya kutolea kero na dukuduku lao na kupata suluhisho la matatizo waliyonayo kwa njia ya mazungumzo na hatimae kutasababisha uvunjifu wa amani. Wananchi wasiposikilizwa na kupewa nafasi ya kujieleza kwa kuwepo mijadala ya wazi kuelezea kero na mahitaji yao kwenye mambo mbalimbali yanayowatatiza, wanaweza kuibua mbinu ya kutumia hila na wakati mwengine hata nguvu ya kutafuta haki wanayoamini ipo lakini inazuiwa.

(c)       Taasisi Zinazosimamia Uchaguzi ikiwemo Tume ya Uchaguzi

§     Vyombo vilivyopewa mamlaka kisheria kusimamia suala la uchaguzi ikiwemo Tume yenyewe ya Uchaguzi na pia baadhi ya taasisi za Serikali ambayo ndio dola inayopaswa zaidi kuchunga amani ya nchi, polisi, mahakama  na hata vyama vya siasa vyenyewe kwa mfumo wa Tanzania zinahusika katika kusimamia uchaguzi wa huru na wa haki. Ufanyaji kaziwa taasisi hizo unaweza kuwa ima ni sababu ya kuwepo amani au uvunjifu wa amani. Kinachohitajika ni kufanyakazi kizalendo zaidi.

Kwa mfano Sheha ni wakala wa Tume ya Uchaguzi katika kufanikisha zoezi zima la uandikishaji wa wapiga kura. Sheha anapaswa kumfahamu mwananchi anaeishi katika eneo lake na ambaye anastahiki au la kupiga kura kwa mujibu wa sheria zilizopo. Kinachojitokeza mara nyingi ni kuwa wananchi wanawalalamikia kukosa haki yao wakiwalalamikia masheha wao kwa kisingizio cha kutotimiza sifa za ukaazi ambapo watendaji hao wanaelezwa hutumia madai ya kutowatambua na hivyo kuwakosesha haki yao wanayostahiki kuwanayo.  Jambo hili pia limetengeneza mazingira ya chuki na kutoaminiana baina ya wananchi na masheha ambao wanadai kukoseshwa haki yao kwa kudhamiria.Katika hili baadhi ya wananchi na vyama vya siasa wanatafsiri kwamba ni hila za makusudi za upendeleo ambapo wanajenga mazingira fulani ya kukipa ushindi chama wanachokiamini wao.

Tumeshuhudia mara kadhaa jambo hili likizusha mizizozo na mivutano mikubwa baina ya viongozi hawa na wananchi,na dola kuingilia kati kiasi kwamba baadhi ya maeneo wananchi hawanaimani kabisa na masheha kwa sababu hawako wazi katika uendedaji wa shughuli zao na pia mara nyingi wananchi wanaamini hawatendewi haki na wanadhulumiwa na masheha hao.

Mfano mwengine ni pale vyombo vya dola kama polisi ama taasisi nyengine za ulinzi na mahakama vinapoonekana vinakadamiza kwa hila haki za kisiasa za wananchi kwa kutumia isivyo halali mamlaka na madaraka ya dola waliyopewa, lakini kuonesha sura ya utetezi wa wazi kwa chama fulani na kukandamiza chengine. Jambo hili ni wazi huleta manung’uniko ya chini kwa chini na baadaye bayana na hivyo kuwepo chuki baina ya pande mbili hizo jambo ambalo linapoendelea kuwepo ni kiashiria tosha cha uvunjifu wa amani. Wananchi wanatakiwa kuamini kwamba, polisi na mahakama na vyombo vyengine vya kiulinzi kwamba ndio kimbilio lao sahihi na la kweli la kudai haki zao, lakini katika vyombo hivyo inapotokea zinakandamiza huwepo uhasama mkubwa na chuki zisizo mipaka na hivyo kujenga uadui wa sio tu kwa wananchi kuchukia mahakama na polisi na taasisi nyengine za ulinzi, lakini huvichukia takrbani vyombo vyote vya dola na watendaji wake.

(d)        Kuwepo sheria kandamizi zinazolinda ama kuviza maslahi ya wengine

Kama tunavyojua kwamba sheria ni utaratibu uliowekwa jamii ama dola na baadaye kukubaliwa jamii hiyo ama dola kusimamia utekelezaji jambo makhsusi kwa maslahi ya wote. Lakini inapotokea kuwepo sheria za uchaguzi ambazo zinakandamiza na kuviza haki za wengine huku zikitoa upendeleo wa wazi kwa kundi fulani jambo hili bila shaka halikubaliki na linakuwa ni chanzo kikubwa cha uvunjifu wa amani. 

Sheria inayogusa maslahi ya watu inatakiwa ichunge haki ya kila mmoja na wala sio kutoa upendeleo kwa upande mmoja na kuukandamiza mwengine. Mifano ya jambo hili ipo mingi katika nchi tofauti duniani ikiwemo Afrika na kwengineko duniani ambapo athari zake zinaendelea kubakia kama ni kumbukumbu za vitabuni ambazo zimeumiza waliowengi na kuleta machafuko ya nchi. 

Dola inapotengeneza sheria za upendeleo na ukandamizaji wa wazi na polisi na taasisi nyengine za kiulinzi kutumia nguvu kupita kiasi za kukandamiza haki za watu wengine kwa kisingizio cha kusimamia sheria za aina hiyo bila shaka wananchi wanaweza kuwa na kikomo cha kuvumilia kile wanachokiita uonevu, ukandamizaji, mateso, masimango na manyanyasoya ndani ya nchi yao kutoka kwa wasimamizi wa sheria ama wenye mamlaka.  Inapotokea hali kama hiyo, baadhi ya wananchi, wanasiasa na viongozi wanakosa uvumilivu na wanaweza kuchukua sheria mikononi mwao wakidai wanatafuta ama kutetea haki.

(e)       Vyombo vya Habari

Kama tujuavyo vyombo vya habari vinatakiwa kuwa huru na kufanya ama kutekeleza majukumu yake bila upendeleo na kuukandamiza ama kuumiza upande mwengine na huu ndio msingi wa maadili ya kazi za wanahabari.

Mtakubaliana nami kwamba kutokana na unyeti wa shughuli za uchaguzi,  kipindi cha uchaguzi waandishi wa habari wanatakiwa kuongeza umakini maradufu  katika utendaji wao kazi ili kusaidia jamii na Taifa kwa jumla kuchunga na kulinda na kuihifadhi amani ya nchi isitetereke.

Inapotokea waandishi wanaandika habari za upande mmoja kupendelea na kuukandamiza mwengine, hawatoi nafasi kwa upande wa pili kutoa na kusikilizwa maoni yao, jambo hili ni baya na ni kiashiria tosha cha uvunjifu wa amani ya nchi. Wananchi wanavipenda na kuviamini sana vyombo vya habari pale wanapojitahidi kufanya kazi zao kwa umakini, uwazi na tena bila kuegemea upande wowote. 

Mfano tunashuhudia hapa Zanzibar baadhi ya wanasiasa uchwara wanapopanda majukwaani hawana hata neno moja lakisera ama mipango ya chama,wanapohutubia kwenye hutuba yao ni matusi, vijembe na kejeli zinazoelekezwa kwa watu binafsi na maneno ya namna hiyo waandishi wanapoyachukua moja kwa moja kuyaripoti kwa wananchi kupitia vyombo vyao vya habari ni dhahiri kwamba panatengenezwa hali tete ambayo athari zake ni kubwa kwa jamii. 

Hivyo, vyombo vya habari vinatakiwa vibebe pia wajibu wa kuunganisha jamii na wala sio kuifarakanisha kwa sababu tu ya kutumiliwa na vyombo, vyama ama watu fulani kwa maslahi yao. Jambo la namna hii ni bayasana na linapotokea mbali na kwamba vyombo huwa vimevunja maadili ya taaluma yao, lakini piani chachu kubwa ya viashiria vya kuwepo amani inayoweza kutetereka. Kama ulivyo msingi muhimu wa kisheria watu wanatakiwa watumie na waipate haki yao ya kujieleza  kwa uhuru kabisa  lakini vyombo vya habari vinapotumika kukandamiza uhuru huo, yaani kumwita mtu mmoja akazungumza peke yake na akaonesha watu binafsi vidole huku upande mwengine haupati nafasi kama hiyo bila shaka hapo haki huwa haitendeki na pasipo haki sote tunajua kwamba na amani hutoweka.

Jambo moja la hivi sasa hapa Tanzania, tayari kuna mtindo wa kuiga nchi za magharibi katika kipindi cha uchaguzi, kwani vipo vyombo na waandishi kuonekana wazi wazi kuwa chombo fulani kinaamua kupigia debe chama fulani. 

Jambo hili la kufuata mwelekeo wa kimagharibi ni mapema mno kwa nchi kama Tanzania ambapo watu wake, wanasiasa, na viongozi wengine hawajakomaa kidemokrasia kwani  kwa matamshi yao unaweza kuamini kwamba vipo vikundi kwenye nchi hii vinavyoamini kwamba wao ndio wenye haki pekee ya kutumia rasilimali za Taifa bila kujali wengine sasa unapoamua kumuunga mkono mtu wa namna hii ukasahau maslahi ya waliowengi maanayake ni dhahiri unatengeneza chuki kwa wengine na ni kiashiria tosha cha uvunjifu wa amani. 

Itambulike kwamba hata utamaduni wa kuvumiliana bado ni mdogo sana kwa siasa za Tanzania kwani matamshi yanayojitokeza ni kwamba aliyepo madarakani hataki kuondoka na aliyenje anahisi ananyimwa haki ambayo waandishi hawapaswi kamwe kulimwagilia maji jambo hili kwa kuwa linaweza kuteteresha amani.

Mapendekezo

Baada ya mjadala huu uliojaribu kuanisha mambo mbali mbali ambayo yanaweza kuashiria uvunjifu wa amani wakati wa uchaguzi, yafuatayo yanapendekezwa yazingatiwe sana na waandishi hasa wakati wa uchaguzi.

Ø    Kwanza kufanya kazi kwa kuzingatia utaalamu na maadili ya kazi zao;

Ø    Kutokubali kutumiwa na wanasiasa na wao kugeuzwa kama daraja la watu wengine kutafuta madaraka ya dola;

Ø    Vyombo vya habari lazima visaidie kulinda ama kutoteteresha amani sio tu wakati wa uchaguzi lakini wakati wote;

Ø    Tusioneshe hisia za ufuasi wa vyama ama kumpenda mtu moja kwa moja wakati wa kutekeleza wajibu wetu wa kazi;

Ø    Tujaribu sana kuwaonesha wananchi wagombea wanaofaa badala ya kukweza zaidi watafuta fedha kwa njia ya madaraka ya umma;

Ø    Tusiogope changamoto katika kazi la muhimu zaidi ni kuzitambua kwa kuwa unapozitambua inaweza kuwa sababu ya kuzitafutia ufumbuzi.

 Hitimisho

Mjadala huu bila shaka umegusia mambo mengi muhimu na zaidi kazi kubwa walionayo waandishi wa habari hasa wakati taifa likielekea kwenye uchaguzi wa viongozi wa ngazi mbalimbali. Kwa msingi wa kusaidia Taifa, vyombo vya habari lazima viwe chachu ya kuchapuza kasi ya maendeleo ya Taifa kwa kutekeleza dhana ile ya kwamba wanahabari ni muhimili wanne wa dola ijapokuwa haupo rasmi. Katika kutimiza hayo ni lazima viwajibike kwa mujibu wa utaalamu wao, maadili ya kazi yao, lakini pia kuangalia maslahi ya taifa lao.

 Ikumbukwe kwamba waandishi makini wanaweza kusogeza mbele maendeleo ya Taifa lao na kamwe hawatatumiliwa kama daraja la kukweza wengine katika madaraka ya kisiasa na ama kusaka tonge kwa kuwaumiza wengine jambo hili likifanywa na waandishi litakuwa ni dhambi kubwa itakapotokea inaweza kuleta madhara makubwa.

Aidha, inapaswa wanahabari watambue na waamini kwamba wao ni watu muhimu mno katika jamii na madhara ya kalamu zao kuzitumia vibaya yanapotokea kamwe hayachagui kwamba mimi ni mwandishi, mtangazaji ama mpiga picha niliyekuwa nikipendelea upande mmoja, lakini janga la madhara hayo yatamkumba kila mmoja ndani ya jamii na mwanahabari ni sehemu ya jamii hiyo.

Ni kawaida taratibu za nchi nyingi duniani hakuna mtu yoyote aliye juu ya Sheria na mara nyingi wanasheria wanatwambia kwamba makosa ya kusababisha mtu kunyimwa au kudhulumiwa haki yake hayana mwisho wake wa kudaiwa na unaweza kukaa miaka 50 ama 100 wajukuu wakadai haki kwa niaba ya familia. 

Hivyo ni vyema sote tuchunge haki zetu na za wengine wala tusikubali kutumika kisiasa kwa sababu tu ya maslahi ya mtu, kundi ama chama na tukasahau maslahi makubwa ya jamii na Taifa kwa jumla. Ni lazima kufanya kazi za kuandika habari za uchaguzi kwa uadilifu, uweledi na umahiri kubwa na kubwa zaidi uzalendo kuweka mbele jambo ambalolinalopaswa kuzingatiwa na kila mmoja wetu. 

Hatua hiyo itajenga Taifa la viongozi wawajibikaji wanaotokana na jamii ya watu makini ambao huwachagua kwa njia ya kura baada ya kuelimishwa vya kutosha na wanahabari.

Naomba kuwasilisha.

MAREJEO

·                    Alexander A.J (2003), Taking Sides Clashing Views on Controversial issues in Mass Media. Dushikin Publishing Group, USA.

·                    Ayubu Rioba& Fiili Karashani (2002), Write or not to write Ethical concern in Journalism.

·                    John. C. (1998), Studing Media, Problem of theory and Method, Mc. Graw Hill, USA.

·                    Baraza la Habari Tanzania, (2009), Kupasha habari za Uchaguzi, Ecoprint Ltd. Dar es Salaam, Tanzania.

·                    Katiba ya Zanzibar (1984), Toleo la 2010.

·                    Tume ya Uchaguzi Zanzibar, (2011), Ripoti ya Uchaguzi Mkuu wa Zanzibar wa mwaka 2010

·                    Media Council of Tanzania,(2005) professional code of Ethics for Journalists, Ecoprint Ltd, Dar es Salaam, Tanzania.

·                    UNICEF (2003),Haki za Binadamu, Nyaraka za msingi.Runjiv Kapur